تفاوت مالیات عملکرد و ارزش افزوده چیست؟
انجام تکالیف مالیاتی از مهم‌ترین وظایف هر کسب‌وکاری است که معمولاً دقت و نظارت خاصی در مورد آن‌ها وجود دارد. آگاهی از انواع تکالیف مالیاتی، مالیات عملکرد و ارزش افزوده برای تمامی حسابداران الزامی است. اما شاید برای شما هم این سؤال مطرح باشد که تفاوت مالیات عملکرد و ارزش افزوده و نحوه محاسبه و موعد پرداخت هر یک از آن‌ها چیست؟
مالیات یکی از مهم‌ترین راه‌های کسب درآمد دولت‌ها است تا برای تأمین مخارج نیازی به فروش انرژی‌های تجدیدناپذیر نداشته باشند. آن‌ها معمولاً مالیات را از کانال‌های مختلف و به شکل مستقیم و غیرمستقیم دریافت می‌کنند. تفاوت اصلی مالیات عملکرد و ارزش افزوده هم در همین جاست. ما در سری مقالات آموزش مالیات تصمیم داریم به تمامی سؤالات شما پاسخ دهیم. پس ما با همراه باشید و سؤالات خود را در قیمت کامنت برای ما ارسال کنید.
تعریف مالیات بر ارزش افزوده
ارزش افزوده مالیاتی غیرمستقیم است که مصرف‌کننده، آن را با بهای خرید کالا و یا خدمات پرداخت می‌کند. در گام بعدی فروشنده این مالیات دریافتی را باید به خزانه دولت واریز نماید. این مالیات به‌اصطلاح vat نامیده می‌شود. این مالیات طی چند سال اخیر توسط دولت تعیین شده است و از فعالان در حوزه کسب‌وکار از مرحله تولید تا توزیع اخذ می‌گردد. مالیات بر ارزش افزوده به سه دسته تقسیم می‌شود:
- مصرفی
- درآمدی
- تولیدی
شاید تصور کنید که این مالیات فقط از مصرف‌کننده دریافت می‌شود اما این‌گونه نیست. تولیدکننده هم باید آن را پرداخت کند و هر کالا و یا خدمتی که در مقابل دریافت پول ارائه گردد مشمول مالیات بر ارزش افزوده است. این مالیات باید هر ۹۰ روز یک‌بار (البته با فرجه ۱۵ روزه) پرداخت شود.
طبق ماده 4 قانون دائم ارزش افزوده، مودی حداکثر تا یک ماه پس از انقضای دوره مالیاتی می‌تواند ارزش افزوده را به سازمان پرداخت نماید. اما طبق ماده 13 قانون دائم ارزش افزوده تا زمان راه‌اندازی سامانه مودیان ترتیبات ثبت‌نام، نحوه ارائه اظهارنامه‌های مالیاتی و رسیدگی به آن‌ها حسب مقررات قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب ۱۳۸۷/۲/۱۷ و اصلاحات بعدی آن است. در سایر موارد، مفاد این قانون جاری است.
مالیات ارزش افزوده چگونه محاسبه می‌شود؟
مالیات ارزش افزوده را می‌توان این‌گونه تعریف کرد که یک ارزشی است که در هنگام تولید یک کالا یا خدمات به ارزش مواد اولیه آن افزوده می‌شود. وقتی کالایی تولید می‌شود، قیمت آن بر طبق مراحل تولید بالا می‌رود و ارزش آن اضافه می‌گردد.
قانون مالیات بر ارزش افزوده در سال 1387 برای اجرای آزمایشی به تصویب رسید. پس از تمدید مدت اجرای آزمایشی آن در سال 1399 و در اجرای اصل 123 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، قانون دائمی ارزش افزوده در خرداد 1400 به تصویب و از 13 دی‌ماه 1400 لازم‌الاجراست. نرخ مالیات بر ارزش افزوده اکنون 9 درصد است که 6 درصد آن مربوط به مالیات و 3 درصد مربوط به عوارض است.
بر اساس ماده 1 قانون دائمی ارزش افزوده، مالیات و عوارض دریافت شده برای عرضه کالاها و ارائه خدمات مشمول مالیات و عوارض در یک دوره معین، مالیات و عوارض فروش نامیده می‌شود. همچنین مالیات ارزش افزوده خرید، مالیات و عوارض متعلق به خرید کالاها و خدمات مشمول مالیات و عوارض (اعتبار مالیاتی)، تعریف شده است.
به‌این‌ترتیب، مابه‌التفاوت مالیات و عوارض فروش با مالیات و عوارض خرید در یک دوره معین (درصورتی‌که میزان فروش بیش از خرید باشد) باید به سازمان امور مالیاتی پرداخت شود.
در نهایت این مصرف‌کننده نهایی کالا و یا خدمات است که مالیات ارزش افزوده را پرداخت می‌کند. اما نحوه محاسبه مالیات ارزش افزوده به این شکل است که مودیان، مالیاتی را بابت خرید مواد اولیه و تولید پرداخت کرده‌اند را از خریدار گرفته و از مالیات پرداختی خود، کسر می‌کنند. در نهایت تفاوت این دو مبلغ را به‌عنوان مالیات بر ارزش افزوده به سازمان مالیاتی واریز می‌کنند.
پیشنهاد می‌شود بخوانید:گواهی ارزش افزوده چیست؟
نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده در ایران
وقتی در طی یک بازه زمانی سه‌ماهه در یک سال یک شرکت کالایی را خریداری می‌کند، مبلغ x را پرداخت می‌کند. در حین خرید 9 درصد از مبلغ x را اضافه بر مبلغ کالا به فروشنده پرداخت می‌کند. در سمت دیگر، شرکت موردنظر کالا را به قیمت مصوب می‌فروشد و مبلغ y را دریافت می‌کند. همچنین 9 درصد y را اضافه بر مبلغ کالا از خریدار به‌عنوان مالیات بر ارزش افزوده دریافت می‌نماید.
بنابراین در پایان این مهلت ۳ ماهه مالیات اخذ شده در مقابل مالیات پرداخت شده قرار خواهد گرفت و مازاد آن به اداره ارزش افزوده طی فیش مالیاتی پرداخت می‌شود و اگر مقدار مالیات پرداخت شده افزون‌تر باشد می‌توان آن را از دولت استرداد نمود یا به دوره بعد موکول کرد.
مالیات بر ارزش افزوده در کشورهای دیگر در سطح جهان
امروزه مالیات بر ارزش افزوده در بیشتر از 160 کشور که از سطوح متفاوتی برخوردار هستند و از نظر جغرافیایی نیز در پنج قاره جهان هستند، اجرا می‌شود که نرخ‌های آن بین 3 تا 25 درصد در کشورهای مختلف در نوسان است .مثلاً آلبانی یا اتریش 20 درصد، دانمارک 25 درصد و لبنان 11 درصد مالیات بر ارزش افزوده را دریافت می‌کنند.
مالیات بر ارزش افزوده بیش‌ترین طرفدار را در کشورهای اروپایی دارد که مهم‌ترین دلیل آن سیاست هماهنگ‌سازی سیستم مالیاتی و بهبود جریان کالا و خدمات تمام کشورهای عضو اتحادیه اروپا است.
تعریف مالیات عملکرد
وقتی در مورد مالیات عملکرد صحبت می‌کنیم در واقع از انتقال بخشی از سود بنگاه‌ها و شرکت‌هایی که فعالیت اقتصادی انجام می‌دهند سخن می‌گوییم. دولت این حق را به خود می‌دهد تا این مالیات را دریافت نماید چراکه دولت زمینه و امکانات دستیابی به سود را برای افراد و بنگاه‌ها فراهم کرده است. مالیات عملکرد زیرمجموعه مالیات‌های مستقیم است و حاوی 80 ماده قانونی در زمینه‌های مختلف است.
از اصلی‌ترین تکالیف مالیاتی مودیان، محاسبه و پرداخت مالیات عملکرد است و به‌عنوان ارائه اظهارنامه عملکرد انجام می‌شود. معمولاً ارائه این اظهارنامه‌ها در فصل تابستان انجام می‌شود به جزء مواردی که سال مالی شرکت به‌صورت متفاوتی تعریف شود. نمونه آن مؤسسات آموزشی است که سال مالی جداگانه‌ای دارند.
مالیات بر عملکرد چگونه محاسبه می‌شود؟
مالیات عملکرد مربوط به پایان دوره مالیاتی شرکت است که با ارائه اظهارنامه مالیاتی بررسی می‌شود و بر اساس سود و زیانی است که به شرکت تحمیل شده و با استفاده از این مالیات محاسبه و پرداخت می‌شود؛ بنابراین پس از آن که سود و زیان شرکت در پایان دوره مالیاتی محاسبه شد باید به میزان ۲۵٪ سود خالص شرکت محاسبه و به‌عنوان مالیات عملکرد در پایان ثبت شود.
بنابراین حسابداران باید در پایان هر دوره مالی ابتدا کلیه درآمدها و هزینه‌ها را محاسبه کنند تا سود و زیان شرکت موردنظر بررسی شود. همچنین مبلغ فوق باید در اظهارنامه مالیاتی درج شود و هم‌زمان به‌حساب سازمان مالیاتی واریز شود.
مالیات عملکرد اشخاص حقوقی
فصل پنجم مالیات‌های مستقیم از ماده 105 تا 118 به مالیات اشخاص حقوقی پرداخته است. بر طبق ماده 105 قانون مالیات‌های مستقیم، “جمع درآمد شرکت‌ها و مؤسساتی که فعالیت‌های انتفاعی انجام می‌دهند چه در ایران یا خارج از ایران، پس از وضع زیان‌های حاصل از منابع غیر معاف و کسر معافیت‌ها به‌استثنای مواردی که طبق قانون دارای نرخ جداگانه‌ای هستند، مشمول مالیات به نرخ 25 درصد هستند.”
ماده 110 قانون مالیات‌های مستقیم درباره نحوه اجرای تکالیف مالیاتی اشخاص حقوقی برای عملکرد سال مالی گذشته آن‌ها است. مودیان موظف‌اند حداکثر تا 4 ماه پس از پایان سال مالی اظهارنامه عملکرد خود را به سازمان امور مالیاتی ارسال کنند؛ محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی با نرخ 25% از سود خالص آن‌ها تعیین و دریافت می‌گردد.
نکته: مهلت ارسال اظهارنامه مالیات عملکرد برای اشخاص حقوقی تا 31 تیرماه هر سال است. در واقع بعد از محاسبه سود و زیان شرکت‌ها، به میزان 25 درصد از سود خالص به‌عنوان مالیات عملکرد محاسبه خواهد شد.
مالیات عملکرد اشخاص حقیقی
همان‌طور که می‌دانید اشخاص حقیقی هم باید موضوعات مالیاتی خود را ثبت و ارائه نمایند. آن‌ها باید دفاتر قانونی خود را مطابق با لیست استانداردهای حسابداری بنویسند و به سازمان مالیاتی اعلام نمایند. اشخاص حقیقی باید در پایان سال مالی، هزینه‌ها را کسر نموده و سود واقعی خود را مشخص نمایند. پس محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی که صاحبان مشاغل هستند بر اساس نرخ ماده 131 قانون مالیات‌های مستقیم تعیین و از آن‌ها مطالبه خواهد شد.
️ مهلت ارسال اظهارنامه مالیات صاحبان مشاغل (اشخاص حقیقی) تا 31 خردادماه هرسال است.
تفاوت مالیات ارزش افزوده با مالیات عملکرد
برخی از تفاوت‌هایی که بین مالیات ارزش افزوده و مالیات عملکرد وجود دارد مربوط به ماهیت و تعاریف آن‌ها است. برخی از این موارد عبارت‌اند از:
- مالیات عملکرد جزء مالیات‌های مستقیم محسوب می‌شود ولی ارزش افزوده مالیاتی غیر مستقیم است.
- تفاوت در ماخذ محاسبه مالیات؛ مالیات عملکرد از سود خالص شخص دریافت می‌شود اما ارزش افزوده از تفاوت خرید و فروش‌های اشخاص دریافت می‌شود.
- نرخ مالیاتی که از مودیان مطالبه می‌شود باهم متفاوت است.
- تعداد دوره‌های مالیاتی و زمان ارائه اظهارنامه مالیاتی آن‌ها با هم تفاوت‌های معناداری دارد.
اما اگر بخواهیم تفاوت بین مالیات عملکرد و مالیات بر ارزش افزوده را از جوانب دیگری بررسی نماییم باید به این موارد اشاره کنیم:
🔷 سامانه‌ها و سازمان‌ها با هم متفاوت هستند
سازمان مالیات بر ارزش افزوده علی‌رغم اینکه همسو با سازمان مالیاتی است از آن مجزا هست؛ ازاین‌رو، فرایندهایی که باید در هر یک طی شود مستقل و مربوط به حوزه خود است؛ بنابراین سازمان‌ها و سامانه‌هایی که به این دو دسته از مالیات می‌پردازند، متفاوت هستند.
🔷 روش تشخیص این دو یکسان نیست
یکی دیگر از تفاوت‌های دو مالیات ارزش افزوده و عملکرد، در تشخیص آن‌هاست. اگرچه باید تشخیص هر دو مالیات یکسان باشد، اما باتوجه‌به روش‌های متفاوت در فروش کالا و خدمات مودیان، روش‌های تشخیص متفاوت است. معمولاً در تشخیص این نوع مالیات‌ها حساسیت زیادی وجود دارد تا اصل انصاف در تعیین مالیات زیر سؤال نرود.
🔷بخشودگی‌ها از قوانین مختلف پیروی می‌کنند
بخشودگی‌ها نیز بین مالیات ارزش افزوده دائمی و مالیات عملکرد متفاوت است. طبق ماده 189 ق م م، اگر ترازنامه و حساب سود و زیان و دفاتر و مدارک شما در سه سال متوالی مورد قبول سازمان امور مالیاتی قرار بگیرد، به‌عنوان جایزه خوش‌حسابی، معادل 5 درصد از کل مالیات شما کسر خواهد شد. درصورتی‌که در ارزش افزوده چنین بخشودگی را نداریم.
🔷 زمان رسیدگی مختلفی برای آن‌ها درنظر گرفته می‌شود
از تفاوت‌های اصلی بین مالیات ارزش افزوده و مالیات عملکرد، بازه زمانی رسیدگی است. می‌دانیم که ممیز مالیاتی بعد از دریافت اظهارنامه عملکرد تا یک سال وقت رسیدگی به اظهارنامه را دارد. پس از آن ممیز مالیاتی تا پنج سال حق بررسی شواهد و مدارک مربوط به اظهارنامه را خواهد داشت تا با ارائه شواهد و مدارک جدید مالیات مودی را تشخیص داده ابلاغ نماید. پس از آن حتی با ارائه مدارک جدید مالیات اضافی غیر قابل مطالبه خواهد بود.
در قوانین دائمی مالیات ارزش افزوده به این صورت است که اولویت رسیدگی با 1 درصد از مودیان بزرگ است. به بیان دیگر، محدودیت زمانی برای رسیدگی وجود ندارد. اما مودی باید اسناد و مدارک خود را تا 10 سال نگهداری و در صورت درخواست در اختیار ممیز مالیاتی قرار دهد.
سخن آخر؛ تفاوت ماهیت ارزش افزوده و مالیات عملکرد
مهم‌ترین تفاوت مالیات عملکرد و ارزش افزوده در ماهیت آن‌ها است. این موضوع اهمیت محاسبه دقیق آن‌ها را چندین برابر می‌کند. اهمیت این موضوع به حدی است که در صورت محاسبه دقیق و استفاده از تبصره‌های مناسب امکان استفاده از معافیت‌ها و بخشودگی‌ها برای شرکت فراهم می‌شود. اما از سوی دیگر بروز هرگونه خطا و اشتباهات محاسباتی منجر به بروز جرایم مالیاتی سنگینی خواهد شد.
آموزش مالیات به‌صورت اصولی می‌تواند شما را با فرایندهای مالیاتی و نحوه برخورد مناسب در هر مورد آشنا نماید؛ تا بتوانید مجموعه اقتصادی را در مسیر درست همراه با پرداخت مالیات منصفانه هدایت نمایید.
